Cukrzyca

podwyższeniem poziomu glukozy we krwi (czyli hiperglikemią) spowodowanym zaburzeniem wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekle utrzymujące się zwiększone stężenie glukozy we krwi prowadzi do groźnych powikłań dotyczących m.in. układu krążenia, układu nerwowego, oczu, nerek itd. W dużej mierze można im jednak zapobiec lub opóźnić ich wystąpienie, jeśli choroba zostanie wcześnie rozpoznana i będzie skutecznie leczona.

Cukrzyca to przewlekła choroba, w której przebiegu stężenie glukozy we krwi jest zbyt duże. Stężenie glukozy we krwi jest obniżane przez działanie jednego hormonu – insuliny. Jeżeli insulina nie jest produkowana przez organizm lub jest produkowana w niewystarczających ilościach albo występuje oporność tkanek na działanie insuliny, wówczas stężenie glukozy we krwi wzrasta i rozwija się cukrzyca.

Objawy cukrzycy to: zmęczenie, senność, utrata masy ciała, wzmożone pragnienie, oddawanie dużych ilości moczu, zakażenia skóry, dróg moczowych i narządów płciowych, zaburzenia widzenia.

Typy cukrzycy

Cukrzyca typu 1 pojawia się najczęściej u dzieci, młodzieży i młodych, szczupłych osób dorosłych. Może się rozpocząć w każdym wieku, nawet po 80. roku życia. Bezpośrednią przyczyną choroby jest zniszczenie komórek produkujących insulinę w trzustce (tzw. komórek beta) przez własny układ odpornościowy chorego, dlatego choroba ta należy do schorzeń autoimmunologicznych.

Czynnik uruchamiający reakcję autoimmunologiczną prowadzącą do destrukcji komórek produkujących insulinę jest nadal nieznany mimo bardzo intensywnych badań w tym kierunku. Gdy zniszczeniu ulegnie 80-90% komórek beta i poziom insuliny w organizmie jest zbyt niski, stężenie glukozy we krwi gwałtownie wzrasta, co prowadzi do wystąpienia objawów klinicznych choroby (niekontrolowanej utraty masy ciała, wzmożonego pragnienia, osłabienia, senności) i ich szybkiego narastania w czasie kilku tygodni. Od chwili rozpoznania choroby leczenie wymaga stałego podawania insuliny, najczęściej 4-5 razy dziennie.

U osób dorosłych tempo rozwoju choroby jest zwykle powolniejsze, a objawy mniej nasilone. Leczenie insuliną w cukrzycy typu 1 jest niezbędne do przeżycia chorych. W czasach przed odkryciem insuliny (prawie 90 lat temu) dziecko z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 umierało zazwyczaj w pierwszym roku choroby.

Cukrzyca typu 2 to najpowszechniejsza (85-90% chorych) postać cukrzycy, występuje najczęściej u osób starszych, jest ściśle związana z nadwagą i otyłością oraz innymi zaburzeniami metabolicznymi. Rozpoznawana jest głównie u osób po 60. roku życia, ale coraz częściej stwierdza się ją już u czterdziestolatków, zwłaszcza otyłych. U osób z nadwagą lub otyłością działanie insuliny – jedynego hormonu powodującego, że organizm człowieka może czerpać energię z glukozy i jedynego, który powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi – jest znacznie osłabione. Zjawisko to jest określane mianem insulinooporności.

W początkowym okresie choroby trzustka wytwarza zwiększoną ilość insuliny, kompensując w ten sposób insulinooporność. Jednak po pewnym czasie wydzielanie insuliny zmniejsza się – być może z powodu przeciążenia komórek beta – i wówczas stężenie glukozy we krwi stopniowo wzrasta. Tempo tych zmian u wielu chorych jest bardzo powolne i w związku z tym choroba przez długi czas pozostaje niewykryta (ok. 40% przypadków cukrzycy typu 2 jest rozpoznawane przy okazji badań kontrolnych). Z tego powodu nawet u połowy osób z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 2 stwierdza się już późne powikłania choroby (zmiany w naczyniach dna oka, przebyty zawał serca, uszkodzenie nerek itd.).

Leczenie cukrzycy typu 2 polega na dążeniu do redukcji masy ciała poprzez ograniczenia dietetyczne i zwiększenie aktywności fizycznej oraz na podawaniu doustnych leków przeciwcukrzycowych. Po kilku latach u zdecydowanej większości chorych niezbędne jest stosowanie insuliny. W początkowym okresie podaje się ją 1-2 razy dziennie i jednocześnie kontynuuje stosowanie niektórych leków doustnych. Jednakże aby znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju powikłań cukrzycy – co jest najistotniejszym celem leczenia tej choroby – należy u każdego pacjenta ocenić także inne czynniki uszkadzające naczynia krwionośne. Oznacza to, że chorzy powinni równie intensywnie jak stężenie glukozy we krwi kontrolować ciśnienie tętnicze, stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz zaprzestać palenia tytoniu. Najnowsze badania naukowe potwierdzają wysoką skuteczność takiego wielokierunkowego postępowania w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy.