W założeniu pomysłodawców - Anny Beaty Bohdziewicz oraz Mariusza Hermanowicza w 2007 roku, 25 lat po wprowadzeniu stanu wojennego, wystawa powinna podróżować po całej Polsce, na kształt klepsydr upominających się o pamięć ludzi, którzy wtedy zginęli. Wystawę przygotowało Biuro Edukacji Publicznej IPN we współpracy z Domem Spotkań z historią i Ośrodkiem Karta. Od 13 grudnia 2006 roku wystawę można było oglądać na Placu Zamkowym w Warszawie, w ramach obchodów 25 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Gdańszczanie będą mogli oglądać ekspozycję do 19 lutego 2007 r. Potem zostanie ona zaprezentowana w Poznaniu i innych miastach.

Wprowadzenie 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego otworzyło nowy rozdział w dziejach komunistycznego terroru w Polsce. Już od pierwszych dni stanu wojennego ginęli uczestnicy spontanicznych protestów, w następnych miesiącach lista zabitych powiększała się o kolejne osoby - zastrzelone lub pobite na śmierć w trakcie manifestacji ulicznych, podczas przesłuchań, zmarłe w wyniku użycia gazów łzawiących, ofiary skrytobójczych mordów, a także osoby, które na skutek nieustannej presji popełniły samobójstwo. We wszystkich tych przypadkach śledztwa wszczynane przez komunistyczne władze nie służyły odnalezieniu i ukaraniu sprawców zbrodni, lecz ich ukryciu.

Działania mające na celu udokumentowanie popełnionych zbrodni podejmowały podziemne struktury „Solidarności”, Komitet Helsiński i kościelne komitety pomocy represjonowanym. Powstawały listy ofiar, liczące od kilkudziesięciu do 104 osób. W 1989 roku próbę wyjaśnienia tych spraw podjęła sejmowa komisja nadzwyczajna, zwana od nazwiska jej przewodniczącego „komisją Rokity”. Badała przypadki zgonów, w których stwierdzono lub podejrzewano sprawstwo MSW. Niestety tylko kilka z nich znalazło swój finał przed sądami Rzeczypospolitej, w większości przypadków nie ma ostatecznych orzeczeń. Na wystawie przedstawiono sylwetki 56 ofiar z okresu stanu wojennego, jak i okresu późniejszego, w tym trzech księży zamordowanych w 1989 roku. Ofiary stanu wojennego w Gdańsku to Antoni Browarczyk, Wacław Kamiński, Piotr Sadowski, Jan Samsonowicz.

Nazwiska, fotografie i biogramy przedstawione na wystawie z pewnością nie tworzą zamkniętej, ostatecznej listy ofiar dekady lat osiemdziesiątych. Wystawa powstawała w oparciu o materiały przekazane przez rodziny ofiar oraz dokumentację zachowaną w archiwum IPN.

autor: / źódło: / opracowanie:
Gdańsk - morze możliwości