Co się dzieje pod pieluchą?

Jeśli pH kału i moczu jest zmienione (pod wpływem zakażeń, leków albo diety) - dodatkowo podrażnia. Ocierająca się o delikatną skórę dziecka pielucha wywołuje mikrourazy.

Pieluszka kojarzy się z dzieckiem, ale to samo dotyczy noszących pieluchy dorosłych. Ich skóra wraz z wiekiem staje się bardzo delikatna i wrażliwa, szczególnie w niedokrwionych miejscach nacisku leżącego ciała. U przewlekle leżących - dużych i małych - odleżyny są bardzo poważnym powikłaniem.

Przerwanie bariery ochronnej naskórka umożliwia wnikanie innych czynników drażniących, takich jak np. mydła, detergenty, czy też alergeny z pieluszek. Na zmienionej zapalnie skórze, na pożywce z moczu i kału, łatwo namnażają się bakterie i drożdżaki.

Na skórze dziecka początkowo pojawia się niewielkie zaczerwienienie w okolicy narządów płciowych i odbytu. To początek pieluszkowego zapalenia skóry (PZS), zwanego potocznie "odparzeniem". PZS, oznaczone kodem medycznym L22, jest najczęstszym schorzeniem skóry okresu niemowlęcego i występuje u co czwartego dziecka.

Po kilku dniach, a czasem już godzinach, zaczerwienienie może stać się nasilonym rumieniem. Dolegliwości mogą się rozszerzyć na pośladki, podbrzusze, krocze oraz bliższe części ud. Na zmianach rumieniowych pojawiają się grudki sączące i pęcherzyki. Pękające pęcherzyki tworzą nadżerki - żywe sączące się ranki.

Nasilenie oraz rozszerzenie rumienia ze złuszczaniem na obwodzie oraz dodatkowy wysiew grudkowo-krostkowych wykwitów może wskazywać na nadkażenie drożdżakami. Z kolei wystąpienie pęcherzy lub powierzchownych nadżerek pokrytych żółtymi strupami przemawia za wtórnym zakażeniem gronkowcowym. Paciorkowce są odpowiedzialne za wystąpienie wyraźnie ograniczonego rumienia (zaczerwienienia) w okolicy okołoodbytniczej - szerzącego się na narządy płciowe. Dziecko jest rozdrażnione, często płacze, źle śpi. Chora skóra jest bolesna i nadwrażliwa na zabiegi pielęgnacyjne.

Musimy zdawać sobie sprawę, że w życiu człowieka z pieluchą istnieją czynniki i sytuacje, które predysponują do powstania PZS. Należą do nich:

* wiek do 6 miesiąca, szczególnie u wcześniaków,
* przewlekłe leżenie lub siedzenie
* zakażenia
- biegunki infekcyjne lub poantybiotykowe
- zakażenia dróg oddechowych i uszu
* ząbkowanie
* "przegrzanie" pupy, szczególnie latem podczas długiej podróży samochodem, w obcisłych rajstopach
* skóra sucha i skłonna do podrażnień

Jedyną profilaktyką PZS jest prawidłowa pielęgnacja!

Stosowane obecnie pieluchy są nie tylko jednorazowe, ale o ograniczonym czasie użycia. Pieluchę (również wielorazową) u noworodka zmieniamy co godzinę, u starszych dzieci co 3-4 godziny i zawsze po oddaniu stolca. Im młodsze dziecko, tym skóra bardziej delikatna i tym istotniejszy jest dobór odpowiednich pieluszek, o właściwych rozmiarach. Zbyt małe i zbyt ciasno zapięte są niebezpieczne dla skóry. Pieluszki tetrowe muszą być prane w wysokich temperaturach, w proszkach przeznaczonych dla dzieci i koniecznie dwukrotnie wypłukane.

Bardzo ważna jest prawidłowe oczyszczanie skóry znajdującej się pod pieluchą. Nie można stale używać chusteczek pielęgnacyjnych, lepiej stosować je jako „mycie wstępne”. Pupa zabrudzona kałem musi być za każdym razem dokładnie umyta, pod bieżącą wodą, z użyciem mydeł w postaci syntetycznych detergentów (syndetów) o pH 5,5, bez składników zapachowych i drażniących. Tradycyjne mydła oraz tzw. antyseptyczne nie są wskazane. Przeciwwskazane są myjki wielorazowe, bo mogą być siedliskiem zarazków. Przydatne są kąpiele pupy w jasnoróżowym roztworze nadmanganianu potasu.
Umytą skórę należy bardzo dokładnie osuszyć, szczególną uwagę zwracając na zagłębienia pomiędzy fałdami skóry. W miarę możliwości umyta pupa powinna być wietrzona.

Oczyszczoną i suchą skórę najlepiej posmarować emoliencyjnym kremem ochronnym, intensywnie nawilżającym i natłuszczającym, a zarazem łagodzącym powstające drobne podrażnienia i "odparzenia", np. z zawartością tlenku cynku, pantenolu, alantoiny. Przemiennie aplikujemy preparaty o działaniu nawilżającym (np. wazelinę). Tłuste maści ograniczają dostęp powietrza i mogą nasilać zmiany. Nie należy stosować preparatów zawierających kwas borny i barwniki anilinowe. Nie jest zalecane zasypywanie talkiem czy też mąką ziemniaczaną - to powoduje na zdrowej skórze podrażnienia, a nawet stany zapalne.

Jeśli leczenie nie przynosi efektów, co może wynikać z dodatkowego zakażenia, należy zgłosić się do lekarza. Może zostać zalecone krótkotrwałe stosowanie maści zawierających antybiotyk, lek przeciwgrzybiczy oraz kortykosteryd o słabej sile działania.

To wszystko. Trzeba przestrzegać zasad prawidłowej pielęgnacji i zachować szczególną czujność w sytuacjach sprzyjających powstawaniu zmian chorobowych. I wtedy skóra naszego podopiecznego będzie tak zdrowa, jak na przysłowiowej pupci niemowlaka.

Dr n. med. Marek Pleskot
specjalista pediatra
Członek Polskiego
Towarzystwa Pediatrycznego