Ochrona kobiet w ciąży

Stan ciąży powinien być stwierdzony zaświadczeniem lekarskim (art. 185 kp), które musi odpowiadać wymaganiom formalnym określonym w § 11 rozporządzenia o badaniach lekarskich. Pamiętać trzeba, że zaświadczenie o ciąży pracownicy powinno być wydane przez lekarza i stwierdzać fakt (w razie potrzeby również okres) ciąży. Ponadto zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że ze względu na ciążę pracownica nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy, musi być wydane przez lekarza ginekologa lub położnika, a nie lekarza pierwszego kontaktu.

Pracodawca musi udzielać ciężarnej pracownicy zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzone w związku z ciążą, o ile badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Wydanie przez lekarza zaświadczenia stwierdzającego, że kobieta w ciąży nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy, powoduje, że obowiązkiem pracodawcy jest przeniesienie tej kobiety do innej pracy. Pod pojęciem „przeniesienie do innej pracy” powinno się na przykład rozumieć zmiany dotyczące rozkładu czasu pracy, rodzaju pracy, czy też przejściowe obniżenie norm wydajności dla konkretnej pracownicy. Takie przeniesienie nie może pociągać za sobą obniżenia wynagrodzenia określonego w umowie o pracę. Należy mieć na uwadze, że jeżeli pracodawca nie ma stanowiska pracy, na którym mógłby zatrudnić kobietę w ciąży, a której nie może już zatrudniać na dotychczasowym stanowisku, to powinien zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Wszystkie badania lekarskie kobiet w ciąży nie są wykonywane na koszt pracodawców, tylko na koszt samej badanej. Kobieta w ciąży korzysta z ubezpieczenia i wszelkie badania dotyczące ciąży są pokrywane przez tę kobietę, czyli przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Dlatego badania kobiet w ciąży nie obciążają finansowo pracodawcy.

Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie kobiety są chronione w pracy w konkretnych przypadkach. Każdy zakład pracy powinien: opracować wykaz prac wzbronionych dla kobiet oraz czy uwzględniono w nim rodzaje prac wzbronionych kobietom zamieszczone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 z późn. zm.), a także czy zamieszczono go w regulaminie pracy oraz czy jest on przestrzegany, przenosić do innej pracy kobiety w ciąży w przypadku okazania przez nie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego, że ze względu na stan ciąży dana kobieta nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy, przestrzegać zakazu zatrudniania kobiet w ciąży powyżej 8 godzin (art. 1295 Kodeksu pracy) oraz w godzinach nadliczbowych i porze nocnej.

Poniżej przedstawiamy ogólną listę prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, do których przypisano ograniczenia.

Prace związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała, w tym: ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów, ręczna i nożna obsługa elementów urządzeń, ręczne przenoszenie pod górę, przewożenie ciężarów (na taczkach lub wózkach). Szczególne ograniczenia dotyczą kobiet w ciąży lub karmiących piersią. Nie powinny one m.in. wykonywać pracy w pozycji wymuszonej, a praca w pozycji stojącej nie powinna trwać łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej.
Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym. Zabroniona jest m.in. praca kobiet w ciąży lub karmiących piersią w środowisku, w którym występują nagłe zmiany temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15° C.
Prace w hałasie i drganiach. Ograniczenia dotyczą kobiet w ciąży, które mogą być narażone na określone natężenie hałasu, w tym hałasu infradźwiękowego, ultradźwiękowego oraz na drgania o określonych częstotliwościach działające na organizm przez kończyny górne, a także drgania o ogólnym oddziaływaniu na organizm człowieka.
Praca narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych. W przypadku kobiet w ciąży dotyczy to na przykład prac w zasięgu pól magnetycznych o natężeniach przekraczających wartości dla sfery bezpiecznej, prac w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące określonych w przepisach prawa atomowego oraz prac przy obsłudze monitorów ekranowych (powyżej 4 godzin na dobę).
Prace po ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości. Dotyczy to przede wszystkim pracy pod ziemią w kopalniach, z wyjątkiem pracy na stanowiskach kierowniczych, nie wymagającej stałego przebywania pod ziemią i wykonywania pracy fizycznej, w służbie zdrowia, w okresie studiów, w ramach szkolenia zawodowego oraz wykonywanej dorywczo i nie wymagającej pracy fizycznej. Dla kobiet w ciąży ograniczenia dotyczą niektórych prac na wysokości oraz pracy w wykopach oraz w zbiornikach otwartych.
Prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu. Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią – prace nurków oraz wszystkie prace w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia.
Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi. Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią są to wszystkie prace stwarzające ryzyko zakażenia: wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałeczką listeriozy, toksoplazmozą, oraz prace przy obsłudze zwierząt dotkniętych chorobami zakaźnymi i inwazyjnymi.
Prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych. W przypadku kobiet w ciąży lub karmiących piersią, szczególnie dotyczy to prac w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym oraz prac w narażeniu na niektóre substancje chemiczne (np. chloropren, maganan, rtęć, preparaty do ochrony roślin). Również wymienione są tu prace w narażeniu na działanie rozpuszczalników organicznych.
Prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi. Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią są to prace w wymuszonym rytmie pracy (na przykład na taśmie), prace wewnątrz zbiorników i kanałów oraz prace stwarzające ryzyko urazu fizycznego lub psychicznego np. gaszenie pożarów, udział w akcjach ratownictwa chemicznego, usuwanie skutków awarii.

Podstawa prawna: Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 z późn. zm.).

Autor: Anna M. Błażejczyk
Źródło: Bhp w firmie