Produkty zbożowe, takie jak makarony czy kasze, są bogate zarówno w węglowodany złożone (skrobia), jak i proste (cukry) i są głównym źródłem energii dla rozwijającego się organizmu. Poprawiają odporność, działają przeciwwirusowo, wspomagają koncentrację i dają dzieciom siłę do nauki przez cały dzień. Zgodnie z zasadami prawidłowego odżywiania należy sięgać po produkty zbożowe kilka razy dziennie.


Eliminowanie, czy ograniczanie spożycia produktów zbożowych w codziennej diecie może zakłócić prawidłowy rozwój organizmu i negatywnie wpływać na koncentrację. Mózg, by sprawnie funkcjonowa, potrzebuje ok. 130g węglowodanów przyswajalnych na dobę. Co ważne – pomimo że wykorzystuje glukozę jako nośnik energii, najlepiej, aby pochodziła ona właśnie z produktów zbożowych. Stopniowe uwalnianie glukozy z rozkładu tych produktów sprzyja utrzymaniu energii przez cały dzień, a co za tym idzie prawidłowemu rozwojowi organizmu i koncentracji.

W czasie zimy musimy pamiętać, że nasz organizm zużywa więcej energii na utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała i jego ogrzanie. Oznacza to, że aby nie osłabić układu odpornościowego powinniśmy pamiętać o regularnych posiłkach, które dostarczą odpowiedniej wartości energetycznej. Dlatego zwłaszcza zimą warto zachęcać dzieci do jedzenia jak największej liczby ciepłych dań. Taka dieta działa rozgrzewająco na organizm i jest źródłem wielu witamin, minerałów i energii potrzebnych do tego, aby dobrze przeżyć dzień. Świetnie w tej roli sprawdzą się wszystkie produkty zbożowe, które dzięki swoim różnorodnym zastosowaniom pozwalają na wiele kulinarnych eksperymentów.

Nauka o właściwościach produktów zbożowych jak i korzyściach płynących z ich spożywania to podstawowe założenie kampanii edukacyjnej „Lubella inspiruje i edukuje” w ramach której uczniowie z polskich szkół mają możliwość zapoznania się z tą wiedzą jak i możliwościami praktycznego jej zastosowania, co wpływa na kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych w przyszłości.

Pszenica
To zdecydowanie najbardziej znane zboże na świecie. Uprawianych jest blisko 100 jej odmian, z czego największą popularnością cieszą się dwa gatunki: zwyczajna i twarda (durum). Spośród wszystkich zbóż pszenica zawiera najwięcej białka, w tym glutenu. W przemyśle piekarskim to gluten jest miernikiem właściwości wypiekowych mąki, gdyż od jego elastyczności i sprężystości w dużym stopniu uzależniona jest jakość końcowa pieczywa. Pamiętajmy, aby nie wykluczać z diety tego cennego zboża, bez konkretnych wskazań czy sygnałów ze strony organizmu – osób, które naprawdę mają przeciwskazania medyczne do spożywania glutenu jest niewiele. Pszenica to także łatwo dostępne źródło witamin B1, B2, D, E, K, PP oraz składników mineralnych – sodu, wapnia, potasu, magnezu, fosforu, siarki, żelaza. Wysokie walory zdrowotne przypisuje się szczególnie produktom zbożowym z pełnego przemiału zbóż, inaczej zwanymi pełnoziarnistymi. Charakteryzują się one dużą zawartością błonnika pokarmowego frakcji nierozpuszczalnej w wodzie. Zawartość błonnika w naszej diecie wpływa pozytywnie na zachowanie prawidłowego metabolizmu organizmu i funkcjonowania układu pokarmowego, który bezpośrednio wpływa na naszą odporność. Dlatego właśnie w okresie jesienno-zimowym szczególnie powinniśmy zadbać o odpowiednią ilość błonnika pokarmowego w codziennym menu.
Jak wykorzystać dobroczynne właściwości pszenicy w codziennej diecie? W długie zimowe wieczory na kolację warto przyrządzić makaron. Idealnie sprawdzą się w tej roli np. makarony pełnoziarniste – przygotowane w wersji z oliwą i dodatkami np. szpinakiem, suszonymi pomidorami, czosnkiem i uprażonymi na patelni pestkami dyni z pewnością stanowić będą sycący i lekkostrawny posiłek.

Żyto
Żyto to zboże pochodzące z Azji Mniejszej, ale uprawiane obecnie głównie w Europie północno-wschodniej, wschodniej i środkowej. Polska zajmuje drugie miejsce w jego światowej produkcji. Jest to mniej wymagające zboże – można je uprawiać na wszystkich rodzajach gleb. Ziarna żyta najpowszechniej stosowane są
w piekarnictwie, dlatego też często określane są mianem „chlebowego zboża”. Zastosowanie znajdują również przy produkcji płatków i makronów. W składzie żyta na szczególną uwagę zasługuje zawartość witaminy A, E, PP oraz składników mineralnych – żelaza, wapnia i potasu. Wysoka zawartość witamin z grupy B sprawia, że produkty tego pochodzenia mają istotną rolę w naszej diecie również w czasie zimy. Wraz z mniejszą ilością słońca w ciągu dnia, nasz układ nerwowy i hormonalny wyjątkowo potrzebuje dużego wsparcia ze strony układu pokarmowego. W naszym organizmie dochodzi do spadku poziomu serotoniny – tzw. hormonu szczęścia. Produkty zbożowe, jako źródło tryptofanu – aminokwasu, który jest prekursorem serotoniny w mózgu, przychodzą nam tutaj z pomocą. Potrawy oparte na mące żytniej pozwalają na łagodzenie jesiennej chandry, wspomagają organizm, któremu brakuje energii i wpływają pozytywnie na ogólne samopoczucie.
Jak wykorzystać dobroczynne właściwości żyta w codziennej diecie? Świetnym pomysłem będzie wykorzystanie płatków żytnich jako podstawy do przygotowania domowych batoników lub panierki do ulubionej ryby czy mięsa.

Owies
Uprawę owsa rozpoczęto stosunkowo późno, około 2 tys. lat temu. Początkowo był jedynie chwastem
w pszenicy i jęczmieniu. Obecnie jest jednym z najpopularniejszych zbóż – uprawiany zarówno w Europie, Ameryce Północnej oraz Azji Zachodniej. Swą popularność owies zawdzięcza płatkom owsianym, które
w postaci owsianek, czy musli jedzone są na całym świecie. Wartość odżywcza i energetyczna owsa jest stosunkowo wysoka – zawiera sporą ilość białka, dużo „dobrych” tłuszczów oraz witaminy z grupy B. Na uwagę zasługuje również najwyższa wśród zbóż zawartość rozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego. Beta-glukany (błonnik rozpuszczalny) wpływa bezpośrednio na metabolizm cholesterolu poprzez wiązanie kwasów żółciowych w jelicie – co skutkuje obniżeniem jego poziomu we krwi.
Jak wykorzystać dobroczynne właściwości owsa w codziennej diecie? Puszysty omlet z mąki owsianej to doskonały pomysł na pyszne i ciepłe śniadanie dla całej rodziny. Podany z ulubionymi dodatkami zapewni energię wszystkim domownikom na cały dzień.

Jęczmień
Jęczmień pochodzi z Bliskiego Wschodu, gdzie znany był już w okresie neolitu. Starożytni Egipcjanie
z jego ziaren przyrządzali chleb i piwo. Obecnie znany jest na polskich stołach przede wszystkim z kasz. Jęczmień zawiera duże ilości witamin B1, B2, B6, C oraz kwasu foliowego. Wśród składników mineralnych na uwagę zasługują również potas, wapń, magnez, żelazo, miedź i fosfor. Jego ziarna zawierają stosunkowo niewiele glutenu, co jest dobrą wiadomością dla osób eliminujących to białko w diecie. Podobnie jak owies, zawiera znaczące ilości beta-glukanu (błonnika rozpuszczalnego w wodzie) usprawniającego pracę jelit.
Jak wykorzystać dobroczynne właściwości jęczmienia w codziennej diecie? Kasze jęczmienne, ze względu na drobną formę mogą być także składnikiem pasztetów warzywnych, czy sałatek. Z łatwością można je zabrać do szkoły na drugie śniadanie jako pełnowartościowy i energetyczny posiłek.


Kukurydza
Kukurydza jest rośliną jednoroczną. Najpopularniejszą potrawą z kukurydzy na świecie są płatki śniadaniowe – po które chętnie sięgają zarówno dzieci, jak i dorośli. Ziarna kukurydzy charakteryzują się znaczną zawartością węglowodanów – z tego względu traktowana jest jako pokarm dodający energii, ułatwiający koncentrację oraz usprawniający pracę mózgu. W stosunku do tzw. zbóż „chlebowych” zawiera mniej białka i składników mineralnych. Jest za to cennym źródłem witaminy PP, karotenu oraz błonnika pokarmowego.

Jak wykorzystać dobroczynne właściwości kukurydzy w codziennej diecie? Znane i uwielbiane przez dzieci płatki kukurydziane możemy potraktować nie tylko jako część śniadania. Ważne jest także, szczególnie zimą, by nie zapominać o przekąskach w ciągu dnia, bo to właśnie regularne posiłki pozwalają nam zachować prawidłowy metabolizm organizmu. Płatki kukurydziane doskonale sprawdzą się również jako panierka do ulubionego mięsa czy ryby.

Proso
Proso jest jedną z najstarszych roślin uprawnych na świecie; pierwsze zapiski o jego uprawie pochodzą ze starożytnych Chin. Okres największego jego wykorzystania w krajach europejskich, w tym także w Polsce, przypada na lata poprzedzające drugą wojnę światową. Najbardziej znanym produktem otrzymywanym z prosa jest kasza jaglana. Została ona nazwana nawet królową kasz, ze względu na właściwości dietetyczne. Jest lekkostrawna, delikatna i nie zawiera glutenu. Cechuje ją bardzo wysoka wartość odżywcza. Zawiera bardzo dużą ilość żelaza oraz krzemu, poprawiającego stan włosów, skóry, paznokci oraz stawów. Kasza jaglana ze względu na łagodny smak i wyjątkowe walory może być także składnikiem deserów i słodkich wypieków.

Jak wykorzystać dobroczynne właściwości kaszy jaglanej w codziennej diecie? Właśnie temu rodzajowi kaszy najczęściej przypisuje się właściwości rozgrzewające. Z tego względu stanowi doskonały dodatek zarówno do obiadu, jak i śniadania czy kolacji. Kasza jaglana zmiksowana na gładko np. z malinami może być podstawą dania, które z powodzeniem można zaserwować dziecku przed wyjściem do szkoły lub jako przekąskę w ciągu dnia. Kasza jaglana, ze względu na swój łagodny smak, to także idealny dodatek zbożowy do zimowych koktajli, a posiłki z jej dodatkiem wspomogą organizm w walce z zimowymi infekcjami.

Anna Różyk, dietetyk

***

Anna Różyk jest dyplomowanym dietetykiem, absolwentką Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Doświadczenie zdobywała m.in. w Europejskim Centrum Leczenia Otyłości Dzieci i Dorosłych oraz w Klinice Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii na Warszawskim Szpitalu Uniwersytetu Medycznego. Od początku swojej kariery zawodowej zajmuje się tematyką żywienia dzieci, ceni sobie holistyczne spojrzenie na kwestię diety – począwszy od relacji w rodzinie, na aktywności fizycznej jej członków kończąc. Przeszkoliła dziesiątki pracowników kuchni przedszkolnych, przekazując im praktyczne wskazówki, jak gotować jednocześnie zdrowo i atrakcyjnie dla dzieci. Uwielbia – wspólnie z dziećmi – eksperymentować w kuchni.

autor: / źódło: / opracowanie:
Lubella S.A.