Wszyscy z nas słyszeli o kofeinie, która pomaga w chwilach zmęczenia. Kawa potrafi jednak oddziaływać na ludzki organizm również na wiele innych sposobów z uwagi na bogatą zawartość substancji chemicznych. Warto wiedzieć jak wpływają one na nasze zdrowie, by spokojnie cieszyć się poranną filiżanką aromatycznego naparu.

Krótko o kawie
Ziarna kawy pochodzą z drzew i krzewów uprawianych w Afryce, Indonezji, Ameryce Południowej i wyspie Cejlon. Historia wykorzystywania kawy rozpoczęła się na początku naszej ery w Etiopii, gdzie początkowo jedzono ziarenka same lub spożywano je zmielone i wymieszane z tłuszczem zwierzęcym. W postaci napoju jako pierwsi zaczęli serwować kawę Arabowie w XIV w. W Europie zwyczaj ten przyjął się w XVII w., natomiast do Polski przywędrował w XVIII w.

Kofeina
To właśnie z obecności tego związku chemicznego najbardziej słynie kawa. Po pierwsze, stymuluje ona działanie ośrodkowego układu nerwowego oraz kory mózgowej. Zwiększa się wówczas sprawność myślenia, polepsza nastrój, a także zmniejsza zmęczenie fizyczne i psychiczne. Łatwiej jest się nam skupić i dłużej pozostajemy skoncentrowani. Według niektórych naukowców, kofeina przyczynia się także do poprawy pamięci i zdolności logicznego myślenia. Po drugie, kofeina wpływa na układ krwionośny organizmu ludzkiego. Przyspiesza czynność serca, powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, lepsze ukrwienie i dotlenienie tkanek. Za sprawą zwiększania przepływu krwi przez nerki, działa lekko moczopędnie.

Kolejną zasługą tego związku chemicznego jest usprawnienie procesów metabolicznych w organizmie. Kofeina przyspiesza przemianę materii poprzez stymulację rozkładu tłuszczów w tkance tłuszczowej oraz wzmożone wydzielanie soku żołądkowego. Dlatego też, picie czarnej kawy może być pomocne dla osób odchudzających się oraz z problemami trawiennymi. Następną pozytywną funkcją kofeiny jest jej działanie rozkurczowe i fakt, że rozszerza ona drogi oddechowe, co ma spore znaczenie dla astmatyków. Przypisuje jej się także zdolności łagodzące migrenowe bóle głowy oraz działanie zwiotczające, odpowiadające za uczucie odprężenia.

Stężenie kofeiny w filiżance kawy może wynosić od 2 do 115 mg. Jej zawartość waha się w zależności od gatunku kakaowca, z którego otrzymano nasiona, sposobu przygotowania nasion oraz przyrządzania samego napoju. Im dłużej palone są ziarna, tym mniej kofeiny w sobie zawierają. Śmiertelna dla człowieka dawka tego związku chemicznego to 10 g, jednak bezpiecznie można spożywać w ciągu dnia do 300mg (3-4 filiżanki).

Kofeina nie kumuluje się w organizmie ludzkim. Jest ona szybko i prawie całkowicie wchłaniana z przewodu pokarmowego do układu krążenia. Ulega szybkiej biotransformacji, a następnie wydalana jest wraz z moczem. Maksymalny poziom stężenia kofeiny we krwi następuje po godzinie od spożycia, a jej okres półtrwania w organizmie wynosi 3 – 5 godzin.

Związki polifenolowe i inne substancje bioaktywne
Polifenole to druga ważna grupa związków znajdujących się w kawie. Zaliczają się do nich kwasy: chlorogenowy, kawowy i felurowy, które przejawiają zróżnicowane aktywności w organizmie ludzkim. Zapobiegają między innymi odkładaniu się cholesterolu w naczyniach krwionośnych, zmniejszając zagrożenie zawałem serca, miażdżycą i udarem mózgu. Pomagają również usuwać metale ciężkie z diety, a także działać przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i przeciwnowotworowo.

Ponadto, wielu naukowców uważa, że kawa jest jednym z najpopularniejszych źródeł antyoksydantów w diecie człowieka. Za takie działanie najprawdopodobniej odpowiadają właśnie związki polifenolowe, które należą do największej grupy naturalnych przeciwutleniaczy o pochodzeniu roślinnym.

W naparze kawowym znajdziemy witaminę PP (niacyna, kwas nikotynowy), niezbędną do prawidłowego funkcjonowania mózgu i obwodowego układu nerwowego. Niacyna, potas i magnez zawarte w naparze kawowym pozytywnie oddziałują na metabolizm glukozy.

Kawa kontra choroby
Dzięki zawartości ok. 900 związków chemicznych kawa może leczyć i zapobiegać niektórym schorzeniom. Naukowcy odkrywają wciąż nowe fakty na temat dobroczynnego wpływu kawy na rozmaite choroby. Po pierwsze, badania przeprowadzone na 125 tys. osób, dowodzą, że picie tego naparu, zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Po drugie, badania epidemiologiczne potwierdzają, że kawa obniża ryzyko występowania raka, np. sutka, prostaty lub jelita grubego. Przyczyniają się do tego diterpeny, kofeina i związki polifenolowe. Dowiedziono również, że kofeina chroni przed zachorowaniami na nowotwory skóry, będące skutkami promieni UV.
Przez wiele lat funkcjonował pogląd o szkodliwym wpływie kawy na układ sercowo-naczyniowy. Teza ta jednak się nie potwierdziła, a wręcz przeciwnie – udowodniono, że napar kawowy zmniejsza ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej.

Jedno z rewolucyjnych i najnowszych odkryć dotyczyło użyteczności kawy przy powstrzymywaniu rozwoju choroby Alzheimera. Jak się okazało, takie działanie przejawia jedynie czarna kawa w postaci naparu. By działać w ten sposób, kofeina musi współdziałać z innymi składnikami zawartymi w kawie, więc spożywana samodzielnie w innego typu produktach, nie przyniesie zamierzonych efektów. Wstępnie potwierdzono również, że za sprawą kofeiny, picie kawy zapobiega rozwojowi choroby Parkinsona.

Polacy też kochają kawę
Badania rynku kawy na świecie przeprowadzone w 2013 roku przez Euromonitor International wykazały, że 90 proc. dorosłej populacji Polaków pije kawę. Na każdego mieszkańca naszego kraju przypada około 3 kg rocznie, co pod względem konsumpcji plasuje Polskę na 11 miejscu na świecie. Przeliczając na ilość naparu przeciętny Polak wypija rocznie 95 litrów kawy, co daje średnio 1,15 filiżanki dziennie.

Według danych CBOS z 2014 roku, niemal połowa Polaków (48%) pija kawę codziennie, a co szósty (17%) kilka razy w ciągu dnia. Osób stroniących od kawy jest niewiele, zazwyczaj są to osoby bardzo młode, w podeszłym wieku lub oceniający swój stan zdrowia jako zły.

W społecznej świadomości funkcjonuje wiele mitów na temat kawy i jej negatywnego wpływu na zdrowie. Współczesne badania kliniczne wykazują jednak, że rozsądne picie nie działa niekorzystnie na nasz organizm, a co więcej, może pomóc zapobiegać i leczyć niektóre schorzenia. Nie należy więc skreślać tego aromatycznego naparu. Spożywany w umiarkowanych ilościach tj. ok. 4 filiżanek dziennie (300mg kofeiny) nie szkodzi zdrowiu. Działa natomiast pobudzająco, poprawia nastrój, a także wpływa dobroczynnie na wiele innych funkcji organizmu.

Linki:
http://www.nazdrowie.pl/artykul/czy-kawa-jest-zdrowa
http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_115_14.PDF
http://laboratoria.net/artykul/12207.html
http://www.euromonitor.com/coffee-in-poland/report

autor: / źódło: / opracowanie:
Nestlé Żywność, Żywienie, Życie